یکی دیگر از سازهای خوش صدای موسیقی ایرانی کمانچه است، این ساز در کشور ایران به خصوص نواحی لر نشین استان لرستان طرفداران زیادی دارد. در قسمت پایینی این ساز پایه ای قرار دارد که نوازنده به وسیله آن می تواند، ساز را روی زانو یا زمین قرار دهد و شروع به نواختن کند. تفاوت ساز کمانچه منطقه لر نشین با سایر مناطق ایران در ساخت ساز می باشد. قسمت پشتی کمانچه های لری باز می باشد که در منطقه لرستان به آن تال گفته می شود.
پیشینه تاریخی ساز کمانچه:
ابونصر فارابی در کتاب موسیقی الکبیر خود به مطالبی در مورد این ساز اشاره کرده است، که به سده چهارم هجری قمری بر می گردد. در زبان عربی به ساز کمانچه رباب گفته می شود. این ساز با تلاش های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۹۶ در سازمان جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید. ساز کمانچه در استان لرستان هم پیشینه تاریخی دارد، همچون درختان بلوط تنومند که در رشته کوه های زاگرس ریشه دوانده اند، این ساز هم در جای جای ایران و حتی جهان شهرت پیدا کرده است و ساز مورد علاقه خیلی از دوستاران موسیقی اصیل ایرانی می باشد. اگر شما هم جزو این دسته از افراد هستید و علاقه زیادی به موسیقی و ساز کمانچه دارید پیشنهاد می کنم با ما همراه شوید تا در این مطلب به شما نکات مهمی که هنگام خرید این ساز باید به آن ها توجه داشته باشید را بیاموزیم و برای خرید این ساز راهنمای شما باشیم.
کمانچه چیست؟
نوعی ساز زهی آرشه ای است، این ساز از جنس چوب، استخوان، فلز و پوست حیوانات ساخته می شود. نواختن این ساز به صورت نشسته صورت می گیرد. در واقع می توان این ساز را نمونه کامل شده رباب دانست. آرشه در اصل کلمه‌ی فرانسوی به معنای کمان کوچک است، آرشه یا همان کمان برای نواختن کمانچه ضروری است.
آموزش کوک کردن کمانچه:
کوک کردن ساز های ایرانی هر کدام به روش های مختلفی صورت می گیرد. در ساز کمانچه معمولا ۴ سیم وجود دارد که طول آن ها با هم متفاوت است در این ساز خرک به صورت کج قرار می گیرد که باعث می شود طول سیم ۴ نسبت به سایر سیم ها بلند تر باشد. سیم سوم در کمانچه ۱ اکتاو بم تر از سیم اول است و سیم چهار ۱ اکتاو بم تر از سیم دوم است.
کمانچه چگونه نواخته می شود؟
این ساز به صورت نشسته نواخته می شود، نوازنده روی زمین یا صندلی می نشیند و پایه کمانچه را روی زانو یا زمین قرار می دهد. اگر نوازنده راست دست باشد، با دسته چپ دسته ساز را می گیرد و با دست راست آرشه را روی سیم های کمانچه می کشد.
بهترین نوازندگان معاصر ساز کمانچه:
استاد علیرضا حسین خانی، پیرولی کریمی، محمد باجلاوند، هادی منتظری، درویش رضا منظمی، همتعلی سالم، مجتبی میر زاده، داود گنجه ای، فرج علیپور، علی اکبر شکارچی، کیهان کلهر، اردشیر کامکار و سعید فرج پوری نام برد.
قسمت های مختلف ساز کمانچه:
- کاسه طنینی: مهم ترین قسمت کمانچه مربوط به کاسه آن می باشد، که به شکل مخروط ناقص هستند. دارای دهانه ای باز می باشد که پوست روی آن کشیده می شود. در مدل های محلی قسمت پشتی آن باز می باشد که به افزایش کیفیت صدا کمک می کند.
- پوست: پوست نقش مهمی در تولید صدا ایجاد می کند. به طوری که این ساز بدون پوست هیچ صدایی ندارد. این پوست معمولا از قسمت های نازک پوست حیواناتی مانند: آهو، بره و بز ساخته می شود.
- خرک: این قطعه از جنس چوب و در مدل های قدیمی از تکه استخوانی با ابعاد ۲ در ۴ سانتی متر ساخته می شود. این قطعه روی پوست قرار می گیرد و محل قرار گرفتن سیم می باشد. خرک روی ساز به صورت کج قرار می گیرد برای اینکه سیم ۱ باید از سیم ۴ کوتاه تر باشد. برای حفظ فاصله سیم ها روی خرک شیارهایی به وجود می آورند که محل قرار گیری سیم ها هستند.
- دسته: دسته کمانچه از جنس چوب به صورت مخروط وارانه است. معمولا شبیه به لوله ای تو پر که قطر ان حدودا ۳ سانتی متر و ۲۵ سانتی متر طول دارد. از یک طرف به سرپنجه و از طرف دیگر به کاسه منتهی می شود.
- سرپنجه: سطح سرپنجه تو خالی است و در انتهای دسته قرار دارد کنار آن ۴ عدد گوشی به صورت ۲ در ۲ قرار می گیرد. در قسمت انتهایی سرپنجه زائده ای قرار دارد که به آن تاج یا تنگ هم گفته می شود که مقداری طول دسته را افزایش می دهد.
- گوشی ها: به وسیله گوشی ساز کمانچه کوک می شود. در واقع کمانچه ۴ سیم دارد که به گوشی ها وصل می شوند در هر طرف سر پنجه دو عدد گوشی وجود دارد، که از چوب ساخته می شوند.
- شیطانک: قطعه ای است که از چوب و استخوان باریک ساخته می شود روی آن شیار های سطحی قرار دارد، این قطعه بین انتهای دسته و سرپنجه قرار می گیرد. سیم ها از روی این قطعه به گوشی ها می رسند.
- سیم گیر: این قطعه از فلز و چوب ساخته می شود و در انتهای کاسه قرار می گیرد، سیم ها از یک طرف به این وسیله گره زده می شوند.
- سیم: ۴ عدد سیم در کمانچه به کار می رود، که همانند آکورد های ویلون روی ساز قرار می گیرد. در واقع کمانچه و ویلون از نظر آکورد بسیار به هم شبیه هستند.
- آرشه یا کمانه: در زمان های گذشته به علت اینکه شباهت زیادی به کمان دارد به آن کمانه گفته میشد. آرشه هم در زبان فرانسوی به معنی کمان کوچک است. روی این کمان به وسیله موی دم اسب پوشیده می شود.
نکات مهم و کاربردی هنگام خرید ساز کمانچه:
- قیمت ساز: قیمت نقش مهمی در انتخاب ساز ایفا می کند، ابتدا باید مشخص کنید که برای خرید ساز چه میزان باید هزینه کنید. زمانی میزان بودجه مشخص شد، خودبه‌خود خیلی از مدل ها از دایره انتخاب شما حذف می شود و شما می توانید انتخاب ساده تری داشته باشید.
- نوع ساز: همان طور که از قبل گفته شد، ساز کمانچه دو نوع دارد، که یک نوع معمولی و نوع دیگر ته باز می باشد که به آن تال هم گفته می شود، این ساز های ته باز کیفیت صدای بیشتری دارند.
- جنس چوب: کمانچه از چوب درخت گردو و درخت توت ساخته می شود، معمولا چوب توت کیفیت بالاتری دارد. میزان خشکی چوب نقش بسیار مهمی در صدای ساز دارد.
- جنس سیم: هنگام خرید ساز کمانچه به جنس سیم آن دقت نمایید بهتر است از آلیاژ فولاد و برنج ساخته شده باشد.
- روش ساخت: توجه داشته باشید، چوب مورد استفاده برای ساخت ساز می بایست یک تکه و بدون هر گونه ترک و گره باشد. همچنین تراش چوب باید به صورت کاملا قرینه صورت پذیرد.
- جنس پوست: بهترین نوع پوست برای ساخت کمانچه پوست طبیعی است. پوست ۴ پایانی مانند آهو ، بره، بز و در بعضی مواقع ماهی در ساخت ساز به کار می رود. ابتدا به دنبال پوست آهو باشید زیرا از همه خوش صدا تر است. اگر نتوانستید پیدا کنید، پوست بره و بز عالی است.
- دسته ساز: وزن دسته ساز می بایست، با کاسه ساز تناسب داشته باشد به گونه ای که وقتی ساز را در دست می گیرید، تعادل برقرار شود. بهترین چوب برای ساخت دسته ساز، چوب درخت آبنوس می باشد.
- نوع ساخت: نوع ساخت ساز نقش مهمی در زیبایی صدای ساز ایفا می کند. به طوری که سازی که توسط یک استاد حرفه ای ساخته می شود، بسیار خوش صدا تر از سازی است، که توسط شخص مبتدی ساخته می شود.
- رنگ آمیزی: رنگ آمیزی چوب هم نقش مهمی در زیبایی صدای ساز دارد. رنگی که روی ساز پاشیده می شود نباید به گونه ای باشد که بر کیفیت صدای ساز تاثیر گذار باشد. نباید رنگ ضخامت داشته باشد زیرا باعث بسته شدن منافذ چوب می شود. رنگ باید کیفیت لازم را داشته باشد و با ناخن تراشیده نشود.
روش های نگهداری از ساز کمانچه:
- برای ساز خود یک هارد کیس یا کیس مناسب تهیه کنید که همان جلد محافظ برای نگهداری از ساز می باشد.
- داخل هاد کیس یا جلد ساز کیسه های سیلیکاژل یا رطوبت گیر قرار دهید، رطوبت می تواند باعث پوسیدگی ساز شما شود.
- اگر برای مدت طولانی از ساز استفاده نمی کنید سیم های آن را مقداری شل کنید، تا فشار از روی دسته برداشته شود.
- هرگز ساز را به وسیله میخ به دیوار نزنید، زیرا احتمال افتادن و آسیب دیدن ساز در این شرایط بیشتر است. همچنین دما و رطوبت بیشتری به ساز شما می رسد.
- هرگز برای جابه‌جایی ساز را درون صندوق عقب قرار ندهید زیرا همیشه دمای صندوق عقب خودرو چه در فصل گرما و چه در فصل سرما دو برابر دمای واقعی است.
- هرگز ساز را در مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید، دمای خیلی زیاد به ساز شما آسیب می زند و باعث ترک برداشتن ساز و آسیب به قسمت پلاستیکی آن می شود.
با توجه به نکاتی که گفته شد، می توانید ساز کمانچه مورد نظر خود را خریداری نمایید. ما برای سهولت کار شما، لیستی از ۱۱ نمونه ساز کمانچه زیبا، ارزان، باکیفیت و پرفروش موجود در بازار را جمع آوری کرده ایم. با کلیک روی هر تصویر یا زدن دکمه ی زیر هر آیتم، اطلاعات بیشتری از هر محصول را دریافت کنید.
۱ کمانچه فردین صفاری پور مدل دسته آبنوس
مشخصات
-
ابعاد۳۰x30x80 سانتی‌متر
-
وزن۲۰۰۰ کیلوگرم
-
جنس کاسهگردو
-
نوع کاسهترکهای
-
جنس پوستبره تودلی
-
جنس شیطانکگردو
-
جنس گوشیهاگردو
-
اقلام همراهکاور
-
سایر مشخصاتجنس دسته: آبنوسجنس روی دسته: آبنوسجنس خرک: افراجنس سیم گیر: برنجیک مهر
۲ کمانچه شهاب مدل GKL کد ۰۹۹
مشخصات
-
ابعاد۷۵x21x17 سانتی‌متر
-
جنس کاسهگردو
-
نوع کاسهپشت باز
-
جنس پوستطبیعی
-
جنس شیطانکاستخوان
-
جنس گوشیهاگردو
-
اقلام همراهساز همراه با آرشه کاور و کلیفون می باشد.
۳ کمانچه نریمان مدل GR کد ۰۸
مشخصات
-
ابعاد۷۵x21x21 سانتی‌متر
-
وزن۱.۵ کیلوگرم
-
جنس کاسهگردو
-
ویژگی های سازآرشه
-
اقلام همراهآرشه و کاور ابر دار همراه ساز می باشد
امیدواریم این مطلب اطلاعات کافی را برای خرید ساز کمانچه در اختیار شما قرار دهد. سوالات خود را می توانید از طریق فرم ارسال دیدگاه ها با ما در میان بگذارید.
در ادامه بیشتر بخوانید: راهنمای خرید ساز ویولن
